صحافی
صحافی یکی از مهم‌ترین و اصولی‌ترین مراحل تولید محصول، پس از طی کردن فرآیند چاپ است که از توجه ویژه‌ای در چاپخانه‌ها برخوردار است. به عبارتی آخرین مرحله تولید هر کتاب، کاتالوگ، مجله، بروشور و … مرحله صحافی آن است.
صحافی کتاب یا جلد کردن کتاب، به عمل تا کردن و کنار هم قرار دادن فرم‌های تا شده، ته‌دوزی، جلد گذاری و در نهایت برش کتاب گفته می‌شود.
تکنیک‌های صحافی کتاب سال‌ها است که مورد استفاده قرار می‌گیرد. با وجود اینکه دستگاه‌ها و ماشین‌های نوین، روش ساخت کتاب را تغییر داده‌اند و مراحل چاپ کتاب را به راحت‌ترین شکل و در سریع‌ترین زمان ممکن انجام می‌دهند، اما کماکان در بسیاری از مواقع، با صحنه صحافی کتاب به صورت دستی، توسط افرادی که به اصطلاح صحاف نامیده می‌شوند، مواجه می‌شویم.
تاریخچه صحافی کتاب
بر کسی پوشیده نیست که قلم، نوشتن و کتاب تاثیر بسزایی در پیشرفت بشر و تمدن داشته. در زمان‌های قدیم از لوح سنگی استفاده می‌کردند. این لوح‌های سنگی برای جا‌به‌جایی بسیار سنگین بودند. در مقابل کاغذهای ابتدایی مانند پاپیروس، به راحتی قابل حمل بودند. اما مشکلی که وجود داشت، در جا‌به‌جایی مقدار زیادی کاغذ بود. در این زمان احتیاح به وجود صحافی دیده شد. یعنی عملیاتی که برگه‌ها را در کنار یکدیگر نگه دارد و به نحوی از آسیب رسیدن به آن‌ها جلوگیری کند.
به‌هم بستن برگه‌ها و جلوگیری از به‌هم ریختن نظم آن‌ها بسیار مهم بود. اما مسئله مهم‌تر از آن، جلد سازی برای کتاب‌ها بود. چیزی که برگه‌های آسیب‌پذیر پاپیروس را از گزند رطوبت، فرسایش و حشرات در امان نگه دارد.
صحافی کتاب به شکل امروزی، از زمان تیموریان همراه ماست و از همان ابتدا از اهمیت بالایی برخوردار بوده است. صحافی، فن تنظیم و به‌هم بستن صفحات کتاب (یا امثال آن) و قرار دادن جلد روی آن‌ها، به منظور یکجا نگه داشتن صفحات و جلوگیری از فرسوده یا پاره‌شدن کتاب است. در آن دوران، هنرمندان مختلفی کتاب‌های دست‌نویس گذشته را صحافی کردند. این عمل به ماندگاری آثار کمک زیادی کرد، به‌طوری که امروزه در موزه‌های مختلف شاهد کتاب‌هایی که در آن دوران برای صحافی آن‌ها، استادان رشته‌های خطاطی و نقاشی و تذهیب و میناکاری اهتمام ورزیدند، هستیم.
در گذشته به این حرفه وراقی نیز گفته می‌شد. هرچند به‌جز صحافی کتاب، نسخه‌نویسی و تهیه رونوشت و تکثیر کتاب را نیز شامل می‌شد. صحاف که در گذشته وظیفه مهم صحافی کتاب را برعهده داشت، موظف به قرار دادن برگه‌های کتاب و ته‌بندی آن‌ها روی هم، و ایجاد مجموعه‌ای به نام کتاب بود. چسباندن صفحات به صورت دستی، باید مطابق با الگوی از پیش تعیین شده انجام می‌گرفت چرا که در غیر این صورت، با وجود زیبا و با کیفیت بودن، محصول نهایی از استانداردهای کافی و لازم برخوردار نبود.
سال‌ها بعد با ظهور صنعت چاپ، صحافی از هنر به سمت صنعتی شدن پیش رفت، به‌طوریکه امروزه صحافی یکی از مهم‌ترین مراحل چاپ کتاب به شمار می‌آ‌ید. امروزه تمامی مراحل صحافی کتاب، مجله و امثال آن به صورت اتوماتیک و در چاپخانه‌های مختلف چاپ و نشر کتاب انجام می‌شود. همین امر باعث شده تا سرعت صحافی کتاب به ویژه در تیراژهای بالا به مراتب افزایش یابد.
انواع صحافی کتاب
صحافی کتاب انواع متعددی دارد، که انتخاب روش و تکنیک مناسب آن به عوامل مختلفی از جمله هدف و کاربرد نهایی کتاب و بودجه کارفرما بستگی دارد. از انواع صحافی می‌توان به صحافی چسب گرم و سرد، صحافی ته دوخت، تا کردن، ته دوخت مفتولی، صحافی منگنه تخت، صحافی منگنه لوپ، پانچ، فنر پلاستیکی، فنر سیمی، ته بند پلاستیکی، ته بند اوراق چاپگر و … اشاره نمود. اما از مهم‌ترین انواع روش‌های صحافی که امروزه در مجتمع چاپ جنگل انجام می‌گیرد می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
صحافی چسب گرم
صحافی چسب گرم که یکی از متداول‌ترین روش‌های صحافی کتاب است، به عنوان صحافی حرارتی نیز شناخته می‌شود. این نوع صحافی، پس از سرد شدن استحکام و ماندگاری بالایی به وجود می‌آورد و در نهایت کتابی محکم را در اختیار ما قرار می‌دهد. دلیل متداول بودن بکارگیری این نوع صحافی کتاب، سریع خشک‌شدن چسب گرم است. صحافی حرارتی نیازی به خشک‌کن ندارد و کیفیت آن بسیار بالا بوده به‌طوری که از آن در صحافی کاغذهایی با گرماژ بالا، بسیار استفاده می‌شود.
به‌طور معمول از صحافی چسب گرم برای صحافی کاتالوگ، مجلات و نشریات، منوی رستوران‌ها و کافه‌ها، چاپ رزومه شرکت در ضخامت‌های ۳ تا ۵ سانتی متر استفاده می‌شود.
صحافی چسب سرد
چسب سرد از ماده رزین پلی اورتان تولید می‌گردد. شیوه کار صحافی چسب سرد و سرعت تولید آن، همانند صحافی چسب گرم است با این تفاوت که، این نوع صحافی پایدارتر بوده و از چسبندگی و کشسانی قوی برخوردار است. نکته قابل توجه در این نوع صحافی این است که، صحافی چسب سرد در گرما و حرارت فعال نشده و در سرما نیز نمی‌شکند.
در صورتی که به هر علتی نیاز به از بین بردن صحافی کتاب‌های تهیه شده با این روش وجود داشته باشد، می‌توان با بکارگیری یک‌سری فرآیندهای ویژه، چسب را از کاغذ جدا کرده و بازیافت نمود.
صحافی منگنه‌ای
صحافی منگنه یکی دیگر از متداول‌ترین صحافی‌ها به ویژه برای صحافی صفحات کم در چاپ کاتالوگ، چاپ بروشور، جزوه، دفترچه و امثال آن است. صحافی منگنه‌ای در دو نوع تخت و لوپ انجام می‌شود. این دو نوع در ظاهر با یکدیگر متفاوت، اما مراحل انجام آن‌ها یکسان‌اند. به صحافی منگنه‌ای، صحافی مفتول نیز گفته می‌شود. به یاد داشته باشید که در صورت بالا بودن ضخامت و گرماژ صفحات چاپ‌شده، بکارگیری صحافی منگنه‌ای رایج نبوده و محصول مورد نظر از استحکام خوبی برخوردار نخواهد شد.
صحافی منگنه‌ای نسبت به صحافی پانچ و فنر از زیبایی بیشتری برخوردار است و در هر شرایطی قابل دسترس است. صحافی منگنه‌ای، نسبت به دو صحافی سرد و گرم با سرعت بالاتری انجام شده و هزینه نهایی کمتری را برای مشتری به همراه دارد.
صحافی سیمی (فنری)
صحافی سیمی که به آن صحافی فنری نیز گفته می‌شود، یکی از روش‌های رایج صحافی کتاب با تعداد صفحات کم است. حتما با اصطلاح سیمی کردن کتاب آشنایی دارید و در طول زندگی خود به سیمی کردن کتاب‌های خود پرداخته‌اید. 
صحافی سیمی یا فنری جهت صحافی دفتر تلفن، کتابچه‌های آشپزی، تهیه گزارش، کتاب‌های دستورالعمل، اطلس‌ها، کتاب‌های راهنما، سررسیدها، تقویم‌ها، دفتر و دفترچه یادداشت و … کاربرد دارد و علاوه‌بر سرعت بالا، در پروسه انجام این نوع صحافی، ظاهری زیبا در محصول نهایی به وجود می‌آورد. صحافی سیمی یکی از بهترین انتخاب‌ها برای کتاب‌هایی است که امکان استفاده از آن‌ها بالا بوده و با این روش، سهولت استفاده از کتاب و جلوگیری از پاره شدن صفحات وجود خواهد داشت.
مزایای صحافی مدرن و خدمات تکمیلی صحافی
اکنون در صحافی‌های ماشینی، علاوه بر ترتیب، برش و به هم چسباندن برگه‌ها، سعی در این است که جلد کتاب‌ها را با استفاده از فناوری‌های امروزی، زیبا کنند. از آن‌جایی که به‌کار بردن جواهرات در جلد بسیار گران خواهد بود، صحافان امروزی از موارد دیگری برای زیبا‌سازی جلد استفاده می‌کنند. این عناصر که در صحافی به کتاب‌ها اضافه می‌شوند، باعث زیبایی ظاهری محصول و در نتیجه جلب مشتری خواهند شد.
چند تکنیک استفاده شده در جلدسازی که منجر به زیبا‌شدن جلد می‌شود عبارتند از:
- طلاکوبی
- استفاده از UV موضعی
- برجسته‌سازی
- استفاده از پوشش مخملی
- استفاده از کاور
- پرس گرمایی
- ربان
- آستر بدرقه
- کیف کتاب
- باکس برای مجموعه کتاب
- جلد نرم
- جلد شومیز
- جلد گالینگور
- جلد نیم‌سخت
- جلد نرم
