مرکب چیست؟ مخلوط پراکنده‌ای از رنگدانه‌ها در داخل یک سیال حامل و یا محلولی از یک جوهر در آن که محصول نهایی، سیال، خمیر و یا پودری است که باید روی سطحی قرار گرفته و خشک شود. مرکبهای تحریر، علامت‌گذاری، نقشه کشی و چاپ، به روشهای گوناگونی روی کاغذ، فلز، پلاستیک، چوب، شیشه، پارچه یا مواد دیگر انتقال می‌یابند.
طبق تاریخچه پیدایش مرکب‌ها، اغلب مرکب‌ها وظیفه انتقال اطلاعات یا مطالب، تزئین و زیباسازی و یا حتی محافظت را به عهده دارد.
مرکب چاپ را می‌توان بر اساس ترکیب و بافت، کاربرد و همچنین کاربردهای نهایی و نوع روش خشک کردن آن تقسیم‌بندی کرد. ترکیب و بافت مرکب می‌توانند به یکی از انواع زیر باشند:
- مرکب روغنی یا مرکب خمیری
- مرکب حلال
- مرکب مایع (مرکب اتیلنی)
- مرکب های مخصوص
کاربردهای این مرکب‌ها در روشهای مختلف چاپ از قبیل چاپ برجسته، چاپ افست لیتوگرافی،فالکسوگرافیک یا منعطف،چاپ گراور،چاپ سیلک و اسکیرین، چاپ استنسیلی، تکثیر، چاپ الکترواستاتیک و چاپ با مرکب پاش (jet printing ) باشد.
کاربردهای نهایی یا مورد مشرف مرکبهای چاپ شده در روزنامه ها و مجلات، کتابها، مطالب تبلیغاتی و تجاری،چاپ کارتون، چاپ جعبه، پاکتهای کاغذی، کاغذهای بسته بندی، برچسبها، ظروف فلزی، ظروف پلاستیکی، فیلم‌های پلاستیکی، فویل‌ها، روکش‌ها و سلفون، مواد بسته بندی مواد غذایی، کاغذهای بهداشتی و یا پارچه ها باشد.
روشهای مختلف خشک کردن عبارتند از:
خشک کردن با اکسیداسیون، تبخیر، نمود، رسوب دهی، پلیمریزاسیون، خشک‌شدگی شیمیایی، ژلاتینی شدن، خشک شدن سرد و با مرکب خشک شدن سریع پروراندن مرکب‌ها با پرتو‌های فوق بنفش مبتنی بر پلیمریزاسیون نوری تک عضو‌ها یا مونومر‌ها به صورت لحظه‌ای و آنی توسط منبع پر انرژی است.
در صورتی که مرکب با استفاده از پرتو‌های فوق بنفش خشک شود، علاوه بر کاهش آلودگی به صورتی که در روشهای متداول خشک کردن وجود دارد، مصرف انرژی تا ۲۰ درصد کل انرژی لازم برای اجرای روش خشک کردن با اجاق‌های حرارتی که قبلاً در چاپ روی کاغذ و فلز مورد استفاده قرار می‌گرفتند، کاهش می‌یابد.
برای درک کردن اهمیت صنعت چاپ بایستی به تاریخچه پیدایش مرکب رجوع کرد.
در حال حاضر صنعت چاپ به یکی از نیازهای اساسی زندگی مردم در جهان تبدیل شده و با زندگی آن ها آمیخته شده است. اکثر ما امروزه در خانه ها و یا در محل کارمان از انوع دستگاه های پرینتر، فکس و … بهره می گیریم که اساس کاری و ماده اصلی همه این دستگاه ها بر اساس جوهر و مرکب مورد استفاده شده در آن ها است.
این مرکب‌ها از دیرباز و با انواع و شکل‌های مختلف در دو نوع آبی و غیر از آبی مورد استفاده مردم جهان قرار می‌گرفتند. مرکبهای آبی سیصد سال پیش از میلاد مسیح در چین پدید آمدند. این مرکب‌ها از دوده چراغ به جای رنگدانه، چسب حیوانی یا صمغ گیاهی به جای بست، و آب به جای حلال تشکیل می‌شدند.
فنیقی‌ها نیز با استفاده از ماده رنگی گونه‌هایی از نرم تنان به ارغوان صور دست یافتند که رنگ بسیار کمیاب و گرانبهایی بود و کاربرد اختصاصی شاهانه داشت. مرکبهای آبی معمولاً در نگارش دست نوشته‌ها و تهیه چاپ نقش‌های چوبی مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
گوتنبرگ مرکب های آبی را برای چاپ نامناسب می دانست زیرا به خوبی بر حروف فلزی نمی نشستند، بدین خاطر جهان تاریخچه شروع استفاده از مرکب چاپ را در زمان گوتنبرگ می دانند که تلاش می کرد برای ماشین چاپ، مرکب درست کند.
این مرکب ترکیبی از مواد طبیعی تخم کتان، رزین، دوده و صابون بود که به صورت جوشیده از آن استفاده می‌شد.
در حالی که دیگر چاپگران هم دوره گوتنبرگ از دوده زغال به جای رنگدانه استفاده می‌کردند که در طی گذشت زمان به رنگ قهوه‌ای در می‌آمدند اما مرکبهای گوتنبرک پس از گذشت پانصد سال هنوز ظاهر متالیک سیاه رنگی غنی خود را حفظ کرده‌اند.
موارد تشکیل دهنده یا ترکیبات مرکب چاپ
مرکب ها یک ترکیب شیمیایی میباشند که بسته به فرآیند چاپ دارای خواص سیالی متفاوتی هستند که می توانند به صورت مایع و یا به صورت جامد و پودر باشند که این خاصیت سیالی آن ها بستگی به نوع و مواد تشکیل دهنده مرکب ها دارد که از ۴ ماده اصلی تشکیل شده است که عبارتند از:
1.پیگمنت :پیگمنت از مواد اصلی در در تعیین رنگ مرکب ها هستند این دانه های رنگی با ترکیب با رزین وحلال ، بصورت مایع برروی سطح حرکت می کند و این رنگدانه های ساخته شده از ترکیبات آلی بر اثر حرارت و فشار ساختار شیمیایی مناسب خود را از دست می دهند و باید شرایط محیطی مناسبی را برای آن ها فراهم کرد.
2.رزین: رزین ماده شیمیایی است که با ترکیب پیگمنت باعث حرکت روان آن روی سطح و نیز باعث چسبیدن آن به سطح چاپ.
3.حلال: حلال ها در مرکب مایع و یا ماده ای همانند آب، روغن ها، الکل و… هستند که ترکیب رزین و پیگمنت درون آن حل می شود و باعث رقیق شدن مرکب می شوند تا بتواند چاپ شونده انتقال پیدا کند.
4.مواد افزودنی: مواد افزودنی موادی همچون ضدکف‌ها، پرکننده ها و… هستند که هر کدام یک ویژگی خاصی را برای استفاده در مقاصد مختلف در چاپ اضافه می کنند.
